Đặc điểm tâm lý của trẻ 4-5 tuổi có những thay đổi nhất định mà các bậc phụ huynh cần phải quan tâm và nắm bắt. Bởi đây là giai đoạn có sự chuyển biến vượt bậc về mặt tâm lý, cảm xúc, tình cảm và gia đình chính là chỗ dựa vững chắc để trẻ đồng hành, định hướng phát triển đúng đắn nhất cho con. 

Đặc điểm tâm lý của trẻ 4-5 tuổi ba mẹ cần hiểu rõ

Quá trình phát triển và hình thành tâm lý của con người cần phải trải qua nhiều giai đoạn và diễn ra trong suốt thời gian trưởng thành, thậm chí là già đi. Ở những đứa trẻ từ 4 đến 5 tuổi thì các đặc điểm tâm lý của trẻ bắt đầu hình thành rõ rệt hơn so so với lúc 2 – 3 tuổi.

Theo chia sẻ của các chuyên gia thì trẻ từ 2 đến 3 tuổi đã có những tính cách riêng biệt, mỗi trẻ sẽ có những đặc điểm tâm lý riêng. Sang đến khoảng hơn 4 tuổi, tâm lý đó sẽ trở nên ổn định hơn và trẻ cũng dần hình thành cá tính riêng của mình, bắt đầu có những định hướng riêng về tâm sinh lý cá nhân.

Việc nắm bắt được đặc điểm tâm lý của trẻ 4-5 tuổi đóng vai trò vô cùng cần thiết và quan trọng đối với việc phát triển và định hướng tâm lý đúng đắn, phù hợp cho con. Lúc này trẻ đã có sự nhận thức rõ rệt hơn về những mối quan hệ xung quanh, biết cách phân biệt giới tính và so sánh bản thân với người khác.

Nếu ba mẹ chú ý quan sát và tinh ý trong việc giao tiếp, tương tác với trẻ hàng ngày thì có thể dễ dàng nhận ra những thay đổi về tâm lý của trẻ 4-5 tuổi như sau:

1. Ý thức rõ nét hơn về “cái tôi”

“Cái tôi” được hiểu theo nghĩa đơn giản đó chính là sự nhận thức của một người về nhân phẩm, giá trí, tư cách, vai trò của chính mình đối với xã hội, phân biệt rõ bản thân với những cá thể riêng biệt bên ngoài. Đây chính là phần cốt lõi của tính cách con người và ai trong chúng ta cũng có nhu cầu được thể hiện “cái tôi” của bản thân ra ngoài.

Đặc biệt là đối với những trẻ 4-5 tuổi, “cái tôi” bắt đầu hình thành và phát triển giúp trẻ có thêm nhận thức rõ ràng hơn về sự riêng biệt của bản thân đối với những người bên cạnh. Chính nhờ đó mà trẻ cũng dần hình thành và ổn định hơn về cá tính của mình, thể hiện rõ về những sự yêu thích trong các lĩnh vực đời sống khác nhau.

Lúc này, ba mẹ có thể thấy trẻ có những cảm xúc bất chợt, đặc biệt là khi không được đáp ứng những điều mà trẻ mong muốn. Trẻ có thể khóc lóc, ăn vạ, la hét hoặc thậm chí có những hành vi chống đối, không hợp tác khi không đạt được những điều mà mình yêu cầu.

Hơn thế, trong giai đoạn này, trẻ đã bắt đầu quan tâm và chú ý nhiều hơn đến những lời nhận xét, những ánh nhìn của người khác dành cho mình. Tâm lý của trẻ 4-5 tuổi thường sẽ nhạy cảm hơn so với bình thường, “cái tôi” của trẻ phát triển vượt trội hơn nên dễ bị ảnh hưởng bởi những lời phán xét, chê bai, so sánh của mọi người xung quanh.

Chính vì thế, các bậc phụ huynh và những người bên cạnh cần tinh tế trong việc giáo dục con, tuyệt đối không nên sử dụng những lời nói đả kích, nhận xét tiêu cực hay đem trẻ so sánh với những người xung quanh. Nếu trẻ phải liên tục nghe thấy những lời nói này, trẻ sẽ dần hình thành tâm lý không phù hợp, tự ti và cho rằng bản thân thực sự thua kém người khác, từ đó ảnh hưởng đến sự phát triển về tâm lý, tinh thần và cuộc sống của trẻ nhỏ.

2. Tâm lý của trẻ 4 – 5 tuổi bộc lộ cảm xúc rõ ràng hơn

Nếu có thể chú ý quan sát và dành nhiều thời gian quan tâm trẻ nhỏ thì các bậc phụ huynh có thể dễ dàng nhận ra sự thay đổi trong tâm lý của trẻ 4-5 tuổi. Lúc này trẻ bắt đầu bộc lộ cảm xúc một cách rõ ràng và mạnh mẽ hơn so với những giai đoạn trước.

Cụ thể, bạn có thể thấy trẻ thân thiết, muốn gần gũi và quấn quít nhiều hơn với những người mà trẻ yêu thích, đặt nhiều tình cảm. Ngược lại, đối với những người có ấn tượng xấu với trẻ hoặc trẻ không cảm thấy thân thiết thì trẻ sẽ có xu hướng xa lánh, chống đối và không hợp tác.

Ngoài ra, đối với giai đoạn phát triển và thay đổi rõ rệt về tâm lý, cảm xúc thì trẻ 4-5 tuổi cũng sẽ dần có sự phân biệt tốt hơn về tính cách dựa theo giới tính. Chẳng hạn như những bé gái sẽ có phần nhẹ nhàng, đằm thắm và khéo léo hơn, trẻ có thể thích những trò chơi hóa thân thành công chúa, thích chơi búp bê, chơi bán hàng, làm cô giáo,…Còn đối với các bé trai sẽ có phần mạnh mẽ, năng động và tinh nghịch hơn với những sở thích về các trò chơi mạo hiểm, xe ô tô,…

Có thể nhận thấy, đặc điểm tâm lý, cảm xúc của trẻ 4-5 tuổi có sự chuyển biến rõ rệt. Chính vì thế, vai trò của gia đình trong việc giáo dục cảm xúc của trẻ cực kỳ quan trọng và cần thiết. Nếu không thể nắm bắt rõ tâm lý của trẻ nhỏ trong giai đoạn này và đưa ra những sự giáo dục, kỷ luật phù hợp thì trẻ có thể trở nên ngang bướng, thiếu sự nghiêm túc, kỷ luật tích cực.

3. Thích học làm người lớn

Các bậc phụ huynh có thể dễ dàng nhận thấy trẻ từ 4-5 tuổi có sự sự thay đổi vượt trội về mặt tâm lý và hành vi thông qua xu hướng thường xuyên bắt chước các hành đồng, cử chỉ, lời nói của người lớn. Đặc trưng tâm lý nổi bật của trẻ trong độ tuổi này đó chính là rất thích học hỏi và làm theo người lớn, đặc biệt là những người mà trẻ cảm thấy yêu thích.

Trẻ sẽ có nhiều hứng thú và sự hấp dẫn với những hoạt động đóng vai, hóa thân thành các nhân vật truyện tranh, hoạt hình hoặc đơn giản là trở thành những vai trò khác nhau để tái hiện lại những hoạt động hàng ngày mà con đã quan sát và ghi nhớ được. Cụ thể trẻ có thể đóng vai mẹ để xếp quần áo, dọn dẹp nhà cửa, chuẩn bị bữa ăn cho gia đình hoặc trở thành ba để làm những công việc nặng nhọc,…

Bên cạnh đó, một khả năng vượt trội thường có ở trẻ 4-5 tuổi đó chính là ghi nhớ rất nhanh và lâu. Trẻ có thể quan sát, chú ý các sự vật, hiện tượng bên ngoài và bắt đầu ghi nhớ nhanh chóng về những điều đã xảy ra, đặc biệt là khi những điều đó làm trẻ cảm thấy ấn tượng hoặc cực kỳ yêu thích.

Cũng chính nhờ thế mà trẻ nhỏ trong giai đoạn này có thêm nhiều cơ hội để phát triển và gia tăng ngôn ngữ hiệu quả. Trẻ có thể ghi nhớ và mở rộng vốn từ của chính mình, ngoài ra cũng dần tìm tòi và học hỏi thêm nhiều khía cạnh mới mẽ, giúp trẻ phát triển tốt các tiềm năng vốn có.

4. Muốn được công nhận – Đặc điểm tâm lý của trẻ 4, 5 tuổi

Đặc điểm tâm lý thường thấy ở trẻ 4-5 tuổi đó chính là mong muốn có được sự công nhận và nghe được những lời khen từ những người xung quanh. Lúc này trẻ dần trở nên độc lập và tự chủ hơn trong các công việc sinh hoạt hàng ngày và có những sở thích cá nhân, chính vì thế trẻ cũng muốn nhận được sự công nhận từ ba mẹ và những người thân bên cạnh.

Bạn có thể thấy được sự vui vẻ, thích thú và hào hứng của trẻ nhỏ mỗi khi nhận được lời khen ngợi, đánh giá cao của người lớn khi trẻ làm một việc gì đó. Ví dụ nếu trẻ nhận được lời khen khi tự đánh răng và vệ sinh cá nhân mỗi buổi sáng thì trẻ sẽ cảm thấy có thêm nhiều động lực để hoàn thành tốt hơn công việc đó, cố gắng để nhận thêm những lời khen tích cực từ ba mẹ.

Tâm lý chung của trẻ trong giai đoạn đó chính là mong muốn có được nhiều việc để có thể nhận được sự chú ý, tuyên dương của mọi người xung quanh. Ba mẹ có thể dễ nhận thấy sự thay đổi của trẻ trong việc trẻ liên tục xung phong làm các công việc hàng ngày và hăng hái làm việc hơn nếu được khen ngợi, tán thưởng.

Ngoài ra, tâm lý của trẻ từ 4-5 tuổi cũng có sự chuyển biến tích cực. Lúc này trẻ sẽ có sự tò mò và luôn muốn khám phá nhiều thứ xung quanh. Trẻ có thể nói líu lo suốt ngày, thường xuyên đưa ra những câu hỏi hoặc kể về những hoạt động hàng ngày ở trường lớp và mong muốn ba mẹ lắng nghe tâm sự của mình.

5. Có tính tự lập cao hơn

Tâm lý của trẻ 4-5 tuổi thường xuất hiện mong muốn sống tự lập và học cách tự chăm sóc bản thân của mình. Trẻ có thể học tập và muốn tự làm được nhiều việc để phục vụ tốt cho nhu cầu cá nhân. Ví dụ trẻ muốn tự chọn quần áo, tự mặc quần áo, tự ăn, tự tắm, tự vệ sinh cá nhân,….

Trẻ muốn mọi người nghĩ rằng bản thân đã lớn và đã có thể tự lập để làm được mọi thứ, không cần nhờ đến sự giúp đỡ, hỗ trợ của những người xung quanh. Đậy thực tế là sự phát triển tốt và tích cực mà các bậc phụ huynh cần phải tạo điều kiện để trẻ phát huy nhiều hơn.

Khi mới bắt đầu, trẻ có thể cảm thấy lúng túng và chưa hoàn thành tốt được các công việc theo ý muốn của người lớn hoặc thậm chí trẻ phải mất nhiều thời gian để thực hiện các hoạt động đó. Tuy nhiên, các bậc phụ huynh cũng nên kiên trì, nhẫn nại để hướng dẫn cho con hoàn thành tốt hơn, đưa ra những lời động viên, khuyến khích để trẻ có thêm động lực, giúp trẻ trưởng thành sau mỗi ngày.

6. Trẻ 4 – 5 tuổi có tâm lý muốn được tôn trọng quyền riêng tư

Như đã chia sẻ, trẻ 4-5 tuổi đã hình thành và phát triển về cái tôi, trẻ cũng bắt đầu nhận thức tốt hơn về các mối quan hệ và vai trò của bản thân đối với gia đình, những người xung quanh. Lúc này trẻ cũng có nhu cầu được tôn trọng và mong muốn có được sự riêng tư nhất định cho mình.

Mong muốn có được sự riêng tư là điều vô cùng bình thường và tự nhiên của mỗi đứa trẻ. Tuy rằng ở độ tuổi này trẻ vẫn chưa thực sự phát triển toàn diện và đủ chín chắn để ứng phó với những tình huống khó khăn, tuy nhiên, trẻ vẫn có những mong muốn và sở thích riêng của mình nên rất cần sự chia sẻ, ủng hộ của ba mẹ.

Ba mẹ chỉ nên dành sự quan tâm nhất định đối với trẻ, đừng nên quá kiểm soát hoặc bắt ép trẻ phải làm những việc mà bản thân hoàn toàn không mong muốn. Thay vì cố gắng quản lý trẻ, phụ huynh hãy luôn đồng hành và lắng nghe những nguyện vọng của trẻ để có thể hiểu, đáp ứng và tôn trọng trẻ một cách phù hợp nhất.

7. Tâm lý trẻ của 4 – 5 tuổi bắt đầu phân biệt sự yêu ghét

Trẻ từ 4-5 tuổi sẽ bắt đầu có sự yêu ghét rõ ràng hơn so với lứa tuổi trước đó. Trẻ bắt đầu đưa ra những lựa chọn của mình và có thể bày tỏ các mong muốn của bản thân về một vấn đề nào đó.

Ba mẹ có thể thấy được điều này qua việc trẻ thường xuyên kể về một người bạn thân trong lớp học, trẻ bày tỏ sự yêu thích của mình đối với người bạn đó. Hoặc khi ở nhà, trẻ sẽ có sự gần gũi hơn so với những ai mà trẻ dành nhiều tình cảm hoặc cảm nhận được sự yêu thương từ họ.

Ngoài ra, trong các sinh hoạt hàng ngày, trẻ cũng bắt đầu đưa ra những lựa chọn cụ thể hơn về trang phục, thức ăn, thức uống, các hoạt động vui chơi mà mình yêu thích. Đối với những điều mà trẻ ghét, trẻ sẽ có xu hướng tránh né hoặc khi bị bắt ép trẻ sẽ phản kháng, chống đối dữ dội.

Cách nắm bắt tâm lý của trẻ 4 – 5 tuổi để chăm sóc con yêu

Đặc điểm tâm lý của trẻ 4-5 tuổi có sự chuyển biến và phát triển vượt trội hơn nhiều so với giai đoạn trước. Chính vì thế nếu ba mẹ, gia đình không biết cách giáo dục và định hướng cho con sẽ dễ dẫn đến tình trạng khủng hoảng tâm lý và khiến trẻ có những sự hình thành tính cách sai lệch, gây ảnh hưởng đến học tập, cuộc sống và cả tương lai.

Để có thể chăm sóc và nuôi dạy con tốt trong giai đoạn này, các bậc phụ huynh cần chú ý đến những điều sau đây:

• Luôn tôn trọng những mong muốn, sở thích cá nhân của trẻ. Nếu trẻ có những sở thích chưa phù hợp với lứa tuổi, ba mẹ cũng cần bình tĩnh và nhẹ nhàng phân tích để trẻ có thể hiểu và điều chỉnh tốt hơn.
• Đối với những trẻ từ 4-5 tuổi thì việc sử dụng đòn roi vô cùng phản tác dụng. Nó không thể giúp trẻ phát triển tốt hơn mà thậm chí còn khiến trẻ hình thành những suy nghĩ sai lệch, có những sự thù ghét với những người thân trong gia đình.
• Nên đưa ra những kỷ luật cụ thể và tích cực để trẻ có thể dễ dàng tuân thủ.
• Tạo nhiều điều kiện để trẻ có thể phát triển tốt các tiềm năng của bản thân, khuyến khích trẻ tham gia vào các hoạt động vui chơi, thư giãn, học tập lành mạnh và phù hợp với lứa tuổi.
• Kích thích sự độc lập và tự chủ của trẻ là cách chăm sóc phù hợp đối với trẻ từ 4 đến 5 tuổi. Tâm lý của trẻ luôn muốn học hỏi và bắt chước để trẻ thành người lớn nên ba mẹ hãy thường xuyên động viên, khen ngợi để trẻ có thể phát triển bản thân tốt hơn.
• Hãy tôn trọng và quan tâm trẻ một cách vừa phải. Ba mẹ cần học cách lắng nghe và san sẻ những mong muốn của trẻ nhỏ. Thay vì luôn kiểm soát mọi hoạt động của trẻ, các bậc phụ huynh hãy thoải mái hơn trong việc cho con được trải nghiệm những điều con yêu thích nhưng vẫn quan sát và theo dõi để đảm bảo sự an toàn cho con.
• Trẻ 4-5 tuổi cần được giáo dục về các phép tắc, biết “kính trên nhường dưới”, “đi thưa về chào”, ăn nói lịch sự, lễ phép, tôn trọng người khác và biết cách nhận lỗi, xin lỗi, cảm ơn.
• Ba mẹ cần là người làm gương cho trẻ trong các hành động, lời nói, cách cư xử với mọi người xung quanh. Trẻ ở độ tuổi này có xu hướng học hỏi và bắt chước theo người lớn nên ba mẹ cần phải chú ý và cẩn thận hơn với những hoạt động hàng ngày của mình.
• Tuyệt đối không được so sánh trẻ với bất kỳ người nào khác. Tâm lý của trẻ 4-5 tuổi vô cùng nhạy cảm với những lời chê bai, so sánh. Thay vì thế, các bậc phụ huynh hãy luôn dành cho trẻ những lời động viên, nhẹ nhàng nói cho trẻ về những lỗi sai hoặc những điều chưa phù hợp để trẻ có thể nhận thức và cố gắng sửa đổi, phát triển hơn trong tương lai.

Đặc điểm tâm lý của trẻ 4-5 tuổi sẽ có phần phức tạp hơn so với 3 năm đầu đời. Các bậc phụ huynh cần phải dành nhiều thời gian quan tâm, chăm sóc và giáo dục thường xuyên cho trẻ để giúp trẻ phát triển ổn định hơn. Hy vọng thông qua những chia sẻ trong bài viết này, bạn đọc sẽ hiểu hơn về tâm lý của trẻ nhỏ và có cách nuôi dạy, định hướng con phát triển toàn diện hơn.

Có thể bạn quan tâm:

• 6 trò chơi phát triển ngôn ngữ cho trẻ mầm non 4 – 5 tuổi tốt nhất
• 20+ Trò chơi vận động dành cho trẻ mầm non hay và thú vị nhất
• Top 10 Trò chơi học tập cho trẻ mầm non giúp trẻ phát triển tư duy
• Dạy trẻ kỹ năng tự phục vụ theo giáo án chuẩn ba mẹ cần biết