Nỗi ám ảnh ngoại hình độc hại của Phương Trinh Jolie

“Cái này chê bắp tay nha, cái bắp tay này phải đi tập lại, bắp tay này bự hơn mẹ 2 con. Trời ơi cái vai kìa má ơi, người mẫu phải thon thả, không có được như vậy”.

“Này Quán quân á hả, cái bụng hơi mỡ nha”.

Đó là 2 trong số những phát ngôn gây tranh cãi của Phương Trinh Jolie khi nhận xét ngoại hình của các người mẫu trong show thời trang của nhà thiết kế Đỗ Long. Đi xem bộ sưu tập trang phục mới, nhưng dường như những bộ váy lấp lánh, cầu kỳ của nhà thiết kế không đủ sức thu hút Phương Trinh Jolie. Xuyên suốt livestream, cô chỉ tập trung vào việc soi xét ngoại hình hết người này đến người khác rồi so sánh với chính mình. Ai cũng biết Phương Trinh Jolie rất nghiêm túc trong việc giữ gìn vóc dáng, nhưng có cần không việc nâng bản thân mình lên, lấy chuẩn mực cá nhân để áp đặt lên người khác một cách kém tinh tế?

Chuyện gì đang xảy ra với Phương Trinh Jolie?

Tối 26/5, Phương Trinh Jolie là một trong những khách mời xuất hiện tại show thời trang của NTK Đỗ Long. Cô được ban tổ chức ưu ái xếp vị trí hàng ghế đầu để có thể chiêm ngưỡng ở khoảng cách gần bộ sưu tập mới. Thế nhưng đổi lại, Phương Trinh Jolie dùng đặc quyền này để livestream và đưa ra phát ngôn như một “giám thị check body” các người mẫu trong show. Đỉnh điểm của sự phẫn nộ chính là việc cô nhận xét Á hậu Hương Ly là “bắp tay to” còn Huỳnh Tú Anh là bụng “ngấn mỡ”.

Tất nhiên phải có lý do khiến Phương Trinh Jolie chỉ một mực chú ý đến ngoại hình của các người mẫu. Trong tâm thư xin lỗi Hương Ly, nữ diễn viên thừa nhận mắc chứng tự kỷ ám thị bản thân. Những người theo dõi bà xã Lý Bình đều biết cô là người chuộng phong cách gợi cảm, đa phần những hình ảnh trên trang cá nhân đều là phô diễn vóc dáng sexy. Người ta nói “đẹp khoe, xấu che”, để đạt để level “đẹp khoe” đấy, Phương Trinh Jolie đã rất khắt khe với bản thân, từ việc ăn uống đến tập luyện. Cô từng chia sẻ đã có 11 năm theo đuổi bộ môn yoga. Phương Trinh Jolie tiết lộ mỗi ngày sẽ bỏ ra hơn 1,5 tiếng để tập yoga, sau đó tiếp tục đến phòng gym để tập những bộ môn khác, trung bình mỗi ngày cô dành 3-4 tiếng cho việc rèn luyện cơ thể. Thậm chí trong thời gian thực hiện thụ tinh ống nghiệm (IVF) hay đã mang bầu, Phương Trinh Jolie cũng không ngừng việc tập luyện.

Khi bị quá nhiều người góp ý về việc thực hiện các tư thế trông khá nguy hiểm cho mẹ và bé, Phương Trinh Jolie đáp trả: “Trong quá trình tập tôi luôn có cô giáo bên cạnh để hướng dẫn và chọn ra những động tác phù hợp với mẹ và bé trong bụng. Tôi luôn lắng nghe cơ thể mình, nếu thấy làm không được, khó chịu thì sẽ dừng lại ngay. Tôi tập để mở khớp háng cho dễ sinh thường và còn giảm áp lực cột sống, máu huyết lưu thông và điều hoà cơ thể cho mẹ và bé. Nếu các bạn có sự lo lắng cho tôi vì tình thương thật sự thì tôi xin cảm ơn còn nếu ai dựa vào điều này để bình luận tiêu cực thì tôi cũng… cảm ơn. Bởi lẽ biết đâu các bạn đang góp phần đưa thông tin mẹ bầu có thể tập yoga lan truyền đến nhiều người hơn”.

Hậu sinh con, nữ diễn viên nhanh chóng bắt tay vào hành trình lấy lại vóc dáng. Sau đó, cô còn quảng cáo, bán thực phẩm chức năng được cho là sẽ hỗ trợ quá trình giảm cân. Thậm chí, trong livestream đầu tiên giữa tranh cãi phát ngôn chê Hương Ly, Tú Anh thì Phương Trinh Jolie còn tư vấn nếu ai có vấn đề ngoại hình thì “chốt đơn” cafe giảm cân của cô để dùng.

Những biểu hiện của Phương Trinh Jolie giống như hội chứng Quasimodo hay còn gọi là rối loạn mặc cảm ngoại hình (Body Dysmorphic disorder – BDD), nghĩa là luôn ám ảnh bởi những khiếm khuyết trên cơ thể mình: quá gầy quá béo, ngực quá nhỏ, chân quá to… từ việc soi xét bản thân sẽ thành tâm lý đánh giá những người xung quanh. Chung quy lại, một mẫu hình đẹp trong mắt Phương Trinh Jolie chính là: Phải gầy – Phải săn chắc – không mỡ thừa!

Tiêu chuẩn ngoại hình độc hại của Phương Trinh Jolie

Trước tiên, chúng ta cũng không nên phủ nhận những tiêu chuẩn Phương Trinh Jolie đặt ra là sai, nhưng phải rạch ròi rằng đó chỉ là sự lựa chọn của cô chứ không phải thước đo cho tất cả mọi người. Nói thẳng ra, nếu Phương Trinh Jolie dùng những tiêu chí cá nhân để đánh giá đại chúng thì thật sự rất… độc hại.

Trong sự việc lần này, bị Phương Trinh Jolie công khai chê bai “ngấn mỡ” đã phần nào ảnh hưởng đến tinh thần của Tú Anh. Bà xã Lý Bình thừa nhận bản thân cũng là nạn nhân của “body shaming” (miệt thị ngoại hình) và “thấy bình thường” mỗi khi đối mặt với những lời nhận xét tiêu cực nhưng không đồng nghĩa với chuyện những người là “nạn nhân” của cô cũng có cảm giác thấy bình thường tương tự. Ngoài ra, Phương Trinh Jolie chỉ xin lỗi Hương Ly mà bỏ quên Tú Anh. Tại sao người từng chịu tổn thương lại muốn tổn thương người khác? Tại sao cùng là phụ nữ mà lại nhận xét về nhau bằng những từ ngữ nặng nề như thế kia?

Trước khi xảy ra drama này, showbiz Việt đã có rất nhiều trường hợp các sao nữ đã áp lực, khủng hoảng hay thậm chí là tự hủy hoại sức khỏe vì sức ép của miệt thị ngoại hình. Cách đây 4 năm, Miu Lê đã trải qua giai đoạn “ngược đãi bản thân” vì ám ảnh cân nặng. Khi đó, nữ ca sĩ điên cuồng tập luyện, ăn kiêng với chế độ không phù hợp. Cuối cùng, Miu Lê có giảm cân nhưng kéo theo hệ lụy là ảnh hưởng đến sức khỏe. Cô từng nói: “Ép cân thiếu khoa học và thường xuyên sử dụng chế độ ăn kiêng sai cách khi cắt hết tinh bột. Thậm chí, tôi còn dùng cả nước cốt chanh và bưởi chua để thay cho vài bữa ăn trong ngày. Hậu quả của việc đó là tôi nhanh chóng kiệt sức, không có tinh thần để làm việc và tràn dịch dạ dày”.

Tiếp đến là câu chuyện vào tháng 3/2023, ca sĩ Sofia phải ngừng biểu diễn giữa chừng vì bị khán giả xúc phạm vì lời lẽ nặng nề. Khi đó, cô chia sẻ: “Nếu lời nói body shaming người khác có thể khiến bạn vui hơn thì cứ nói đi. Chưa bao giờ đi hát mà gặp phải chuyện như vậy. Buồn. Em xin lỗi khán giả hôm nay tại Hà Nội. Đáng ra em muốn dành tặng thêm và hát nhiều hơn thật nhiều bài hát ngoài dự kiến cho mọi người vì mọi người hôm qua dễ thương với em… Nhưng mà em không ngăn được cảm xúc và nước mắt của mình nên không gồng nổi nữa. Em thành thật xin lỗi và cảm ơn sự yêu thương của mọi người”.

Vấn nạn “body shaming” cũng không hề buông tha các mẹ bỉm – những người vừa hy sinh thân thể mình để chào đón một thiên thần nhỏ chào đời. Ca sĩ Phương Vy từng rơi vào những ngày tháng tối tăm khi bị nhiều người tấn công do tăng cân. Thậm chí đến khi con gái đầu lòng đã khôn lớn, Phương Vy vẫn chưa thôi ám ảnh về giai đoạn đó. Nữ ca sĩ từng chia sẻ: “Khi lần đầu tiên Vy làm mẹ thay vì được chúc phúc thì ai đó lại miệt thị và chê bai vì thân hình quá khổ của mình sau khi sanh con. Vy bị hàng ngàn người miệt thị ngoại hình, cánh cửa sự nghiệp có nguy cơ sẽ khép lại. Vy đã đọc những câu viết vô cùng tàn nhẫn, lạnh lùng phán xét và miệt thị ngoại hình của mình. Nó như ngàn mũi dao bén nhọn, kéo theo đó là những cuộc gọi, tin nhắn huỷ show hằng ngày, hằng giờ. Có một nỗi sợ mà Vy chưa từng dám nói ai. Vy sợ con mình khát sữa, chính vì stress dồn dập đã làm Vy mất sữa nuôi con mình trong khoảng thời gian đó. Vy đã nghĩ đến chuyện bỏ ca hát vì con”.

Bảo Anh bí mật sinh con gái đầu lòng vào tháng 3/2023, 3 tháng sau đó cô lên tiếng thừa nhận đối diện với rất nhiều lời lẽ ác ý. Nữ ca ca sĩ thổ lộ: “Trước đây khi 42 kg, nhiều người bình luận tôi quá gầy. Nhưng khi lên 45 kg, có người nói sao béo vậy, lộ mỡ bắp tay và cả eo”.

Làm tổn thương một ai đó khác hẳn với cách giúp đỡ hay khuyên bảo hay góp ý. Đừng nên lấy cái cớ này để biện hộ cho những ích kỉ của bản thân. Theo vài nghiên cứu, nhiều người là nạn nhân của miệt thị sẽ dành phần lớn thời gian để soi xét những khiếm khuyết của bản thân mình, liên tục cảm thấy khó chịu và bực bội. Dần dần những cảm xúc ấy sẽ ứ đọng lại thành những tủi hổ, luôn cảm thấy thua kém. Những cảm xúc này hình thành tâm lí tự ti hoặc ngại giao tiếp, tự cách li mình khỏi xã hội. Ở một mức độ phức tạp hơn, những người này sẽ rơi vào trầm cảm do không muốn đi ra ngoài, không muốn xuất hiện trước bất kì ai. Nguy hiểm hơn, những mặc cảm về ngoại hình sẽ dẫn đến những hành động hành hạ cơ thể quá đà – đây cũng chính là giới hạn cuối cùng của sự độc hại khi một người mang quy chuẩn cá nhân để đánh giá người khác.

#My body, my choice

Tư duy phải gầy, phải săn chắc mới được phù hợp với công việc người mẫu mà Phương Trinh Jolie đưa ra thật sự đã rất thiển cận. Minh chứng là giới thời trang ghi nhận vào thập niên 60, người mẫu Twiggy cao 1m68 và chỉ nặng có 40 kg đã mở đường cho xu hướng trọng dụng những người mẫu siêu gầy của các nhà mốt. Cuối thập niên 80, giữa lúc các chân dài gợi cảm với ba vòng bốc lửa đang ”làm mưa làm gió” các sàn diễn quốc tế, thì Kate Moss trở thành nhân tố lạ lẫm và khiến trào lưu người mẫu siêu gầy quay trở lại. Tỷ lệ quần áo size 0 (76-56-81) của Kate Moss nhanh chóng trở thành số đo chuẩn rất nhiều thương hiệu cao cấp lúc bấy giờ. Tuy nhiên đây được đánh giá là xu thế tàn nhẫn khi nhiều người mẫu đã nhịn ăn, chỉ uống nước, tập luyện nhiều giờ để ép cân.

Sau đó, những người đẹp có ngoại hình tròn trịa đã phá bỏ mọi giới hạn, mở ra một xu thế mới trên sàn runway. Những người mẫu ngoại cỡ (plus size) đã phá vỡ các ranh giới, khuôn mẫu và mang đến định nghĩa mới phù hợp hơn nhằm định nghĩa lại các quan niệm truyền thống về cái đẹp. Vào năm 2022, người mẫu ngoại cỡ Hayley Hasselhoff – con gái của tài tử David Hasselhoff và nữ diễn viên Pamela Bach đã gây sốt với màn catwalk biểu diễn áo tắm. Tại Việt Nam, xu hướng người mẫu ngoại cỡ cũng trở nên phổ biến hơn trong vài năm qua. Những trường hợp trên đã bác bỏ suy nghĩ phải có số đo chuẩn mới làm người mẫu được mà Phương Trinh Jolie phát ngôn trên livestream.

Ngoài ra có giai đoạn, một chiến dịch mang tên #EndBodyShaming (Ngưng chê bai ngoại hình của người khác) được phát động để lan tỏa thông điệp bất kỳ tạng người nào cũng cần được tôn trọng. Nhiều người trên thế giới đề cao tinh thần “my body, my choice” (Cơ thể của tôi, lựa chọn của tôi).

Không ai hiểu rõ cơ thể của mình hơn chính mình, như Miu Lê sau thời gian hành hạ bản thân, cô đã nhận ra: “Ngày xưa có bệnh cũng đi tập, làm gì làm đến giờ đó là phải có mặt ở phòng tập. Bây giờ tôi bước qua một giai đoạn mới rồi, không còn áp lực chuyện mình phải gầy, mục tiêu sống của tôi bây giờ là hạnh phúc, ăn uống thoải mái. Tôi nghĩ thế này, khái niệm như thế nào là hạnh phúc là do mỗi người tự định nghĩa thôi, không phải cứ phải giàu là hạnh phúc đâu. Hạnh phúc đối với tôi đơn giản cực! Sau một quá trình tôi nghĩ là mình phải gầy, mình phải đẹp. Nhưng sau tất cả, tôi cảm thấy suy nghĩ đó khiến mình mệt. Vì cơ bản mình có phải đứa đẹp đâu, mình chỉ ‘ngáp ngáp’ ở giữa thôi, mình không thể nào mà lóe sáng lên được. Mình chỉ dễ thương một xíu xíu thôi!”.

Bảo Anh cũng rút ra kinh nghiệm: “Không bao giờ là ‘đủ’ cho những ‘tiêu chuẩn’ ngoài kia. Dù hiểu điều đó nhưng có lúc mình cũng thật sự bị lời phán xét tác động tới tinh thần và mình biết rằng ngoài kia cũng rất nhiều người rất đau khổ vì những lời phán xét. Nhưng mình nghĩ quan trọng là vui khoẻ và khoẻ mạnh và thoải mái bởi làm gì có phiên bản hoàn hảo nhất. Chúng ta sẽ không bao giờ chiều lòng hết được tất cả mọi người”.

Harleen Singh – phó giáo sư về Văn học Nam Á và nghiên cứu về phụ nữ tại Đại học Brandeis (Mỹ) từng chia sẻ: “Khái niệm ‘sự tích cực về cơ thể’ làm sao có thể tồn tại khi chúng ta cố khiến những người được coi là đại diện của khái niệm này, phải xấu hổ vì chính những thay đổi trên cơ thể họ”.

Quay lại câu chuyện của Phương Trinh Jolie, cô có thể đưa ra lời khuyên rằng mọi người nên ăn uống lành mạnh, tăng cường tập luyện thể thao để duy trì sắc vóc và sức khỏe. Cô có thể tiếp tục sống theo những quy tắc và chuẩn mực như từ trước đến nay – chắc chắn không ai cấm cản, nhưng đừng dùng quan điểm của bản thân nhận xét nặng nề, thô bạo làm ảnh hưởng đến cuộc sống xung quanh. Gầy hay béo là sự lựa chọn của mỗi cá nhân, miễn là họ cảm thấy tự tin, thoải mái, hạnh phúc và quan trọng khỏe mạnh là được!