Mỗi đứa trẻ đều mong muốn được người lớn khen ngợi, đặc biệt là trong giai đoạn đi học, nhiều em rất muốn được khen là thông minh. Tuy nhiên, không phải đứa trẻ nào cũng may mắn nhận được những lời khen ấy. Ngược lại, có những em từ nhỏ đã thường xuyên bị mắng là ngốc nghếch. Những đứa trẻ thường xuyên bị mắng là ngốc và những đứa trẻ thường xuyên được khen là thông minh, khi lớn lên sẽ có những khác biệt rõ rệt.
Thường xuyên mắng con ngốc, con sẽ ngày càng ngốc hơn
Cô Diệp có một cậu con trai học rất giỏi, thường xuyên đứng đầu lớp. Trong mắt mọi người, cậu bé được coi là một đứa trẻ thông minh. Tuy nhiên, cô Diệp lại hiếm khi khen ngợi con mình, mà thường xuyên nói những câu như: “Con ngốc quá, cái bài này cũng không làm được“. Cô nghĩ rằng cách này sẽ tạo động lực cho con học tập tốt hơn. Thế nhưng, điều bất ngờ là kết quả học tập của cậu bé lại ngày càng giảm sút.
Trong một cuộc trò chuyện gần đây, cô giáo đã gọi điện cho cô Diệp để chia sẻ về sự thay đổi trong thái độ học tập của con trai cô. Trước đây, cậu bé rất tích cực và chủ động trong việc học, nhưng thời gian gần đây, cậu lại trở nên thụ động và thường xuyên trả lời “Con không biết” khi được hỏi về bài học.
Sau khi trò chuyện, cô giáo phát hiện ra nguyên nhân sâu xa. Cậu bé cho biết: “Cô ơi, mẹ em thường xuyên nói em ngốc, giờ em cũng cảm thấy mình ngốc thật, nhiều bài toán em không làm được“. Thông tin này đã khiến cô giáo và cô Diệp rất lo lắng về tâm lý của cậu bé.
Cô giáo đã nhận ra nguyên nhân của sự thay đổi trong hành vi của học sinh mình khi nghe những lời tâm sự từ em. Ngay lập tức, cô đã gọi điện cho người mẹ để trao đổi. Cô giáo nhấn mạnh: “Con chị rất thông minh, chị nên khen ngợi con nhiều hơn. Việc thường xuyên mắng con ngốc sẽ chỉ khiến con tự ti và tin rằng mình thật sự kém cỏi“. Qua cuộc trò chuyện này, cô Diệp đã nhận ra sai lầm trong phương pháp dạy con của mình.
Sự khác biệt giữa trẻ được khen và trẻ bị mắng ngốc nghếch
1. Sự tự tin
Nhà giáo dục nổi tiếng người Anh, Herbert Spencer từng nói: “Một lời khen ngợi dành cho trẻ còn có giá trị hơn cả trăm lời khiển trách“. Trẻ em thường xuyên được khen ngợi thông minh thường rất tự tin.
Những đứa trẻ tự tin thường dám đối mặt với khó khăn và đạt được thành công cao hơn sau này. Ngược lại, trẻ thường xuyên bị mắng ngu dốt sẽ dần mất đi sự tự tin, điều này có thể trở thành nguyên nhân khiến chúng tự ti khi lớn lên.
2. Tính cách
Trẻ em thường xuyên được khen ngợi sẽ tiếp thu những lời nói tích cực và khẳng định. Lớn lên trong một môi trường như vậy, chúng thường có tính cách vui vẻ, hoạt bát.
Ngược lại, trẻ em thường xuyên bị mắng mỏ sẽ nạo vào mình những lời nói tiêu cực và đầy áp lực. Dưới ảnh hưởng của những lời nói tiêu cực này, tính cách của trẻ sẽ trở nên trầm lặng, hướng nội và tiêu cực.
3. Khả năng thể hiện bản thân
“Thông minh” và “ngốc nghếch” đối với trẻ em giống như những nhãn dán. Một khi đã được gắn nhãn, trẻ sẽ có xu hướng phát triển theo hướng mà nhãn dán đó ám chỉ.
Do đó, trẻ được khen là “thông minh” sẽ dám thể hiện bản thân và thường nổi bật trong đám đông. Ngược lại, trẻ bị mắng là “ngốc nghếch” sẽ luôn tự ti, nghi ngờ bản thân, ngay cả khi có khả năng, chúng cũng không dám thể hiện.
Cha mẹ nên chú ý điều gì khi khen con?
Khi khen ngợi con cái, cha mẹ nên tránh những lời khen quá chung chung như “Con giỏi quá“, “Con làm tốt lắm“. Thay vào đó, hãy chỉ rõ những hành động cụ thể mà con đã làm tốt.
Ví dụ, nếu con làm bài tập về nhà tốt, cha mẹ có thể nói: “Con làm bài tập hôm nay rất cẩn thận, những phép tính đều đúng hết“. Cách khen cụ thể như vậy sẽ giúp trẻ hiểu rõ hơn về những điểm mạnh của mình và có động lực để tiếp tục cố gắng.
Cha mẹ cũng cần tránh phóng đại thành tích của con. Việc khen ngợi quá mức có thể khiến trẻ tự cao tự đại, dẫn đến việc trẻ không còn cố gắng nữa khi gặp khó khăn. Khi đó, nếu trẻ không đạt được những kỳ vọng quá cao của cha mẹ, trẻ sẽ cảm thấy thất vọng và mất đi niềm tin vào bản thân.
Mỗi đứa trẻ đều có những điểm mạnh và điểm yếu khác nhau. Cha mẹ không nên so sánh con mình với những đứa trẻ khác, đặc biệt là những lời so sánh tiêu cực. Việc thường xuyên bị so sánh sẽ khiến trẻ cảm thấy tự ti và mặc cảm. Thay vào đó, cha mẹ nên tập trung vào những tiến bộ của con và khuyến khích con phát huy những điểm mạnh của mình.
