Một giáo viên tốt có thể ảnh hưởng đến trẻ em trong 3-5 năm, nhưng cha mẹ tốt chắc chắn có thể ảnh hưởng đến đứa trẻ suốt cuộc đời.

Gia đình là môi trường trưởng thành đầu tiên và cha mẹ là người thầy đầu tiên của trẻ. Những phẩm chất nào mà trẻ có thể đạt được và liệu trẻ có tương lai rạng ngời hay không, đều do yếu tố gia đình quyết định chính.

Con cái nhiều gia đình càng ngày càng ngoan, trở thành “con nhà người ta” là do cha mẹ luôn tuân thủ những quy tắc sau trong quá trình dạy dỗ:

1. Đối xử tôn trọng với con

Một số bậc cha mẹ thích dùng vai trò người lớn để ra lệnh hoặc hạn chế hành vi của con. Họ áp đặt, luôn cho rằng lời nói của bản thân mình là đúng, mỗi khi con cái nêu ý kiến hay giải thích thì bị quy chụp là trả treo; họ dùng những từ ngữ tiêu cực xúc phạm con cái. Mỗi khi tranh luận với con cái mà đuối lý là bắt đầu dùng đòn roi để trấn áp. Khi con cái sai thì bắt con phải xin lỗi, nhưng khi bản thân sai thì một câu xin lỗi cũng không có.

Không phủ nhận rằng so với con cái, cha mẹ đã sống hơn 20 năm, 30 năm và có nhiều kinh nghiệm. Nhưng điều đó không có nghĩa trẻ không có tiếng nói và ý kiến của trẻ không cần thiết phải lắng nghe.

Tôn trọng con cái chính là cha mẹ cần cư xử đúng mực, không xâm phạm đến quyền riêng tư của trẻ, luôn sát sao bên cạnh con từ trong suy nghĩ, cảm xúc, sức khỏe, và hỗ trợ con để con có thể đưa ra những lựa chọn sáng suốt nhất. Khi được cha mẹ tôn trọng, trẻ sẽ ý thức hơn về hành động, cách sống của bản thân để có thể dần hoàn thiện mình và phát triển tốt hơn trong tương lai.

2. Thiết lập quy tắc sớm

Có câu: “Tự do với các quy tắc là linh hoạt, tự do không có quy tắc là càn rỡ”. Tình yêu đích thực đối với trẻ em không phải là sự buông lỏng, mà là sự kiềm chế.

Nhiều cha mẹ nghĩ rằng con cái lớn lên sẽ tự nhiên hiểu ra một số lý lẽ mà không biết rằng nếu không được hướng dẫn đúng cách, uốn nắn hành vi thì trẻ sẽ phạm sai lầm. Vì vậy, cha mẹ nên sớm đặt ra những quy tắc cho con và hướng dẫn con trong cuộc sống hàng ngày.

Nhà tâm lý học người Mỹ William James từng nói: “Gieo hành động gặt thói quen; gieo thói quen gặt tính cách; gieo tính cách gặt số phận”. Tuy nhiên để hình thành thói quen tốt không phải trong ngày một ngày hai.

Đây là lý do vì sao trong giai đoạn mầm non, bố mẹ cần chú trọng đến các thói quen của trẻ như nếp sống, làm việc và phép tắc xã giao. Chỉ những đứa trẻ phát triển những hành vi tốt từ khi còn nhỏ mới có thể mang lại lợi ích cho chúng trong suốt cuộc đời.

Những quy tắc nào cần được thiết lập cho trẻ từ 0 đến 6 tuổi? Tiến sĩ Montessori gợi ý, ba nguyên tắc cơ bản là: Không làm tổn thương bản thân, không làm phiền người khác và không phá hủy môi trường. Ngoài ra còn một số quy tắc khác:

1. Không được phép có các hành vi và lời nói thô tục

2. Không được lấy đồ của người khác

3. Lấy đồ ở đâu cất lại đúng vị trí

4. Đối với đồ chơi công cộng, ai lấy trước thì dùng trước, ai đến sau thì phải đợi.

5. Đừng làm phiền người khác.

6. Biết xin lỗi khi làm sai, có quyền yêu cầu người khác xin lỗi.

3. Lời nói luôn đi kèm với hành động

Một số cha mẹ trong quá trình giáo dục con cái không biết kiềm chế hành vi của bản thân, chẳng hạn không cho con xem tivi nhưng bản thân thì “ôm” điện thoại, tivi cả ngày; không làm chủ được cảm xúc với con, cư xử thô lỗ với người xung quanh, nhưng yêu cầu con phải văn minh, lễ độ trước mặt người khác.

Kiểu hành vi không nhất quán này sẽ hình thành một suy nghĩ tương phản trong mắt con cái. Trẻ cảm thấy rằng việc cha mẹ nói gì cũng không quan trọng, mọi lời yêu cầu, ra lệnh sẽ chỉ khiến con làm theo trong ấm ức. Giáo dục con cái vì thế sẽ trở nên vô hiệu.

Không gì thuyết phục bằng những hành động, việc làm của chính chúng ta. Chỉ khi ta làm gương cho con, ta mới mong con làm đúng, sống đẹp.