Mới đây, một bài viết lan truyền chóng mặt trên các trang mạng xã hội tố cáo học sinh Trường THPT Gia Định (quận Bình Thạnh, TPHCM) ăn cắp bài thi gây xôn xao.

Được biết, khi chuẩn bị cho GENIUS Olympiad – một cuộc thi về môi trường dành cho học sinh trung học trên toàn thế giới được tổ chức thường niên tại Mỹ, M.C – nữ sinh trung học tại TPHCM – đã thực hiện 2 đề án (một về Âm nhạc, một về Viết). Nhưng sau vòng 1, thầy giáo phụ trách hỗ trợ đoàn (hiện đang giảng dạy tại trường THPT Gia Định) thông báo với M.C rằng em đã rớt đề án viết.

Nữ sinh này sau đó phát hiện ra, tên trên một số báo danh là C.L giống hệt như tên mình và tên đề án cũng trùng nên kiểm tra lại. Thầy giáo này giải thích, đề án đó là của một bạn bên trường tư khác, họ đang có cuộc thi viết về chủ đề thành phố nên đề tài có thể trùng. M.C im lặng và tin đó là sự thật.

“Mãi đến khi đi thi bên Mỹ, mình mới phát hiện ra poster thuyết trình của một anh khác không tên C. mà những đoạn viết trên đó giống như sao chép toàn bộ từ bài ‘đã trượt’ của mình. Anh ấy tên N.Q.U, mang số báo danh của mình trước đó là 2190, cũng là học sinh của thầy N.M.T, tại trường THPT Gia Định, người đã nói mình trượt cuộc thi.

Thầy có nói: ‘Bài trùng bài là chuyện bình thường’, mình cũng đã cố để nghĩ thế ngay tại cuộc thi. Mẹ mình còn nói thêm: ‘Giờ con làm lớn chuyện này thì các bạn Việt Nam cũng dễ bị ảnh hưởng, danh dự của Việt Nam tại Mỹ cũng sẽ xấu đi’. Vậy nên mình cố gắng kiên nhẫn thêm cho chính mình. Nhưng giây phút anh U. lên nhận giải, cảm xúc của mình giống như vỡ tung. Nước mắt đến khóe nhưng không khóc được. Đau nhưng không nói được. Buồn nhưng không thở được thành lời.

Mình kiểm tra lại trong vòng hai thì đề án này đúng số báo danh của mình là 2190 và cái tên C.L đã được thay thành U.N.Q. Gia đình mình có nói chuyện với nhà anh U. sau cuộc thi chỉ mong có một lời xin lỗi và không truyền thông công khai vì giải của U. vốn xuất phát từ bài ‘ăn cắp’ của mình. Thế mà không, nhà anh ấy không những không xin lỗi, mẹ anh U. còn tự hào đến mức ‘đe dọa’ mẹ mình và người hướng dẫn ở Mỹ của mình rằng sẽ kiện, cho người ‘chăm sóc’ 2 anh em mình”, M.C cho biết.

Bức xúc, nữ sinh này sau đó đã viết thư cho BTC giải nói rõ kèm những bằng chứng về sự việc.

Được biết, đề án Âm nhạc của M.C sau đó đã vượt qua gần 1700 đề án vào chung kết của gần 60 quốc gia cùng 34 tiểu bang của Hoa Kỳ để giành Huy chương Bạc. Đề án Viết của nam sinh U. thuyết trình được Huy chương đồng.

Người trong cuộc nói gì?

Là người hướng dẫn, đồng hành cùng M.C trước, trong và sau cuộc thi, chị Hoàng Thu Trang – hiện là Giáo sư tại Mỹ – chia sẻ, nội dung đề án của M.C nói về hàng cây xanh trên đường phố bị chặt bỏ. Nội dung tuy không có gì mới nhưng em viết rất cảm động về những cảnh đời tha phương từng làm quán bò bía, quán sửa xe và những đứa trẻ ngủ trưa dưới bóng cây xanh mát.

Giáo sư đã hướng dẫn cho M.C từ cuối tháng 10/2022. Ban đầu M.C viết bằng tiếng Việt để làm script (kịch bản) cho đề án âm nhạc nhưng thầy T. (người được M.C nhắc đến) thấy hay nên mới muốn chuyển nó thành một bản viết tiếng Anh.

GS Hoàng Thu Trang cung cấp dữ liệu cho thấy bài viết của M.C đã được hoàn thành từ tháng 2/2023

Sau đó, GS Thu Trang đã giúp M.C hoàn thiện bản tiếng Anh từ lúc đó đến khoảng tháng 2/2023. Chị đánh giá, M.C có tư duy luận rất tốt nên chị hào hứng vô cùng.

“Một bạn lớp 9 mà viết rất tình cảm và logic. Mình ấn tượng nhất là đoạn thơ mà bạn ấy viết tiếng Việt cuối bài. Chính tay mình giúp bạn ấy dịch để hiệu quả từ vựng tốt hơn. Bản viết cuối cùng, mình đã giúp bạn bổ sung thêm về văn phong kể chuyện và bố cục hiệu quả kiểu Mỹ. Khi đọc bản đó, bao gồm cả đại điện bên sứ quán Mỹ và một số giáo sư bên này đều ấn tượng. Bạn ấy vì thế mà cũng có thêm một số cơ hội mở Workshop về môi trường có tài trợ”, GS Thu Trang nói.

Trong khoảng thời gian đó, thầy T. có góp ý sửa một dàn ý mới kiểu văn chương “ướt át” nhưng do không phù hợp với văn phong tiếng Anh nên GS không đồng ý mà vẫn giữ nguyên nội dung cũ. Vì nắm rõ nội dung bài viết của M.C nên GS cho biết, chị rất bất ngờ khi đến lúc công bố kết quả vòng một cuộc thi, bạn C. được vào vòng trong hai hạng mục một Viết và một đề tài khác. Trong đó Viết đứng top 5… nhưng thầy giáo kia lại bảo hạng mục Viết trùng cả tên cả họ nhưng của một bạn trường khác.

Với tư cách giáo sư tại Mỹ, chị Trang đã gửi thư cho BTC giải nói rằng muốn làm giám khảo cho thi Viết năm sau nên cần lấy bài viết mẫu đã rọc phách của thí sinh năm nay. Nhờ vậy, GS đã tìm được nguyên bài, giống cả đoạn thơ của bạn M.C, và mã số báo danh trùng với mã bài đứng thứ năm trong hạng mục viết.

GS Trang cho rằng, ở nước ngoài chuyện tên họ khá “thoáng”, có những cuộc thi quốc tế có thể đổi tên người thuyết trình cuối cùng hoặc người đi thuyết trình không nhất định là người làm từng thứ. Đây cũng là “kẽ hở” nếu có người muốn lợi dụng.

Chị H.Đ., mẹ của em M.C, cho rằng, dù hơn 1 năm bù đầu với việc luyện thi IELTS, rồi tập trung thi tốt nghiệp cuối cấp, con chị vẫn rất tâm huyết chuẩn bị cho 2 đề án quốc tế. Ngày nào con cũng học tới khuya, có khi tận 1-2h sáng, không bao giờ than phiền hay kêu ca, luôn nỗ lực và cố gắng.

Nhìn công sức con bị “cướp”, dù xót xa nhưng chị vẫn muốn im lặng cho qua vì sợ ảnh hưởng các em cùng đoàn. Tuy nhiên, yêu cầu được xin lỗi của gia đình chị không được chấp nhận, thậm chí còn nhận lại những câu trả lời thờ ơ. Đó là lý do chị ủng hộ con gái công khai sự gian dối này.

Chị Đ. cũng cho biết: Thầy T. chưa hề trao đổi với gia đình về việc cho học sinh khác sử dụng đề án của M.C. Ngược lại, thầy khẳng định, đề án M.C đã bị loại và đây là đề án của học sinh trường khác trùng hợp.

Chúng tôi đã liên hệ thầy N.M.T. – giáo viên Trường THPT Gia Định – nhưng thầy báo bệnh đang nhập viện, không thể trao đổi với báo chí.